اطلاعات دامپزشکی
جدیدترین اطلاعات در مورد دامپزشکیاطلاعات دامپزشکی
جدیدترین اطلاعات در مورد دامپزشکیبیماری های مشترک بین انسان و دام
هاری
۱. تعریف : بیماری هاری یک التهاب حاد مغزی آنسفالیت
حاد و تقریباً بدون استثناء کشنده است که با نشانه های احساس دلهره ، سردرد ، تب ، بیقراری و تغییرات مبهم و حسی که اغلب در ناحیه گاز گرفته شده بدن ملموس است ، تظاهر می کند . هیجان و ترس از جریان هوا از نشانه های شایع این بیماری است . نشانه های بیماری به طرف فلج خفیف و ناکامل و یا کامل پیشرفت می کند . انقباض عضلات بلمی به ترس از آب می انجامد ( آب ترسی ) و متعاقب آن هذیان گویی و تشنج پیش می آید . مرگ اغلب در اثر فلج دستگاه تنفسی پیش می آید . تشخیص هاری به وسیله آزمایش بافت رنگ آمیزی شده مغز می باشد .
۲. عامل عفونت : ویروس هاری یک رابدو ویروس از جنس لیزا ویروس است .
۳. وقوع: هاری با سالیانه حدود ۲۵ تا ۴۰ هزار مورد مرگ که تقریباً تمام آن در کشورهای در حال توسعه اتفاق می افتد ، گسترش جهانی دارد .
هاری بیشتر یک بیماری حیوانی است . کشورهایی که در حال حاضر عاری از هاری حیوانی هستند عبارتند از : استرالیا ، نیوزیلند ، نیوگینه ، ژاپن ، هاوایی ، تایوان ، اقیانوسیه ، بریتانیا ،ایرلند ، ایسلند ، قسمتهای مرکزی نروژ ، سوئد ، فنلاند ، پرتقال ، یونان و بعضی از جزایر ویست ایندیز و جزایر آتلانتیک . هاری شهری ( هاری سگ ) ، به وسیله سگ منتقل می شود در حالی که هاری روستایی یک بیماری گوشتخواران وحشی و خفاشها است ، که گاهی به مناطق شهری و به سگ ، گربه و یا دامهای اهلی منتقل می شود . در اروپا ، هاری روباه انتشار وسیع داشته است ولی تعداد موارد آن از سال ۱۹۷۸ که واکسیناسیون خوراکی این حیوان شروع شده است رو به کاهش است.
۴. مخزن: بسیاری از حیوانات وحشی خانواده ( سگسانان ) از جمله سگ ، روباه کویوت ، گرگ ، شغال ، اسکونک ، راکون ، مونگوز و سایر حیوانات گازگیرنده مخزن طبیعی این ویروس هستند . در مکزیک و آمریکای جنوبی خفاشهای خونخوار و میوه خوار و حشره خوار نیز آلوده به ویروس هاری وجود دارند . د رایالات متحده آمریکا ، کانادا و اخیراً اروپا خفاشهای حشره خوار آلوده به ویروس یافت می شوند . در کشورهای در حال توسعه هنوز سگ مخزن اصلی ویروس است . خرگوش ، سنجابهای درختی و زمینی و موشهای مختلف نیز به ندرت آلوده می شوند ولی درمان کسانی که ممکن است به وسیله این حیوانات گاز گرفته شوند کمتر ضرورت پیدا می کند .
۵. روش انتقال: بزاق حیوان هار حاوی مقادیر زیادی ویروس است که با بریدگیهای ناشی از گاز و یا خراش وارد بدن میزبان می گردد ( ویروس خیلی به ندرت از طریق بریدگیهای ناشی از طریق مخاط سالم نیز وارد بدن میزبانها می شود ). چون بزاق انسان ممکن است حاوی ویروس باشد بنابراین می توان تصور تنمود که انتقال بیمرای از یک شخص به شخص دیگر از طریق بزاق دهان نیز امکان دارد ولی هرگز این شکل که از انتقال ویروس گزارش نشده است . ابتلای به هاری در اثر پیوند عضو ( قرنیه از فوت شدگانی که به دلیل یک عارضه تشخیص داده نشده اعصاب مرکزی فوت کرده اند ) نیز گزارش شده است . انتشار ویروس از طریق هوا در آزمایشگاه و غارهایی که مسکن تعداد بسیار زیادی خفاش بوده است به ندرت گزارش شده است .
۶. دوره کمون: معمولاً بین ۳ تا ۸ هفته است . این مدت ممکن است بر اساس وسعت زخمها ، محل گازگرفتگی در ارتباط با میزان رشته ها و شبکه عصبی محل ، فاصله آنها با مغز ، مقدار ویروس وارده شده ، موانعی مانند البسه و عوامل دیگر به ندرت به کوتاهی سال برسد . دوره کمون طولانی قبل از دوران بلوغ در افراد دیده شده است .
۷. دوره واگیری: این دوره در سگ گربه از ۳ تا ۱۰ روز قبل از ظهور نشانه های بالینی شروع و ( به ندرت بیش از ۴ روز ) و در تمام دوران بیماری ادامه دارد .
۸. حساسیت و مقاومت :تمام پستانداران به ویروس هاری حساس هستند و به نظر می رسد که مقدار حساسیت در ارتباط با سوش ویروس باشد . انسان بیشتر از چند گونه حیوان به این ویروس مقاوم است . تقریبآً تنها ۴۰ درصد از ایرانیانی که با حیوانات هار گزیده شده و درمان نشده اند ، مبتلا به این بیماری شده اند .
۹. کنترل:
۱) ثبت نام و صدور پروانه نگهداری سگ ، واکسیناسیون تمام سگها ، جمع آوری و معدوم کردن حیوانات بی صاحب و ولگرد در کشورهایی که هاری حیوانات به صورت بومی وجود دراد ، ضروری است . تمام گربه ها نیز باید واکسینه شوند مردم و صاحبان حیوانات خانگی باید به لزوم محدود کردن حرکت سگ و گربه آشنا شوند .
مردم باید بدانند که نگهداری حیوانات وحشی به عنوان حیوان خانگی خطرناک است .
۲ ) برنامه دائمی بیماریابی در حیوانات باید در دست اجرا باشد . امکانات آزمایشگاهی برای انجام آزمایش بر روی حیوانات وحشی که انسان و سایر حیوانات را در معرض ابتلا قرار داده اند و همچنین حیوانات اهلی که نشانه های بالینی بیماری را دارند ،باید فراهم گردند . پزشکان ، دامپزشکان و مأموران کنترل حیوانات باید برای آشنایی با بیماری ، معدوم کردن و آزمایش کردن حیواناتی که انسان و حیوانات اهلی را در معرض آلودگی قرار داده اند ، آموزشهای لازم را بگیرند.
۳ ) سگ و گربه ظاهراً سالم که انسان را گاز گرفته باید برای ۱۰ روز نگهداری و تحت نظر باشد ( ممکن است سگ و گربه ناخواسته را بلافاصله کشت و نمونه بافت مغزی آنها را برای تشخیص بیماری با روش فلورسنت آنتی بادی آزمایش کرد ) ، سگها و گربه هایی که نشانه های بالینی مشکوک دارند باید کشته شده و برای هاری آزمایش شوند . وقتی حیوانی گاز می گیرد اگر مبتلا به هاری باشد معمولاً در مدت ۴ تا ۷ روز نشانه های بیماری را با تهیج شدن ، تغییر در رفتار و یا فلج و بالاخره مرگ نشان خواهد داد . تمام پستانداران وحشی که شخص را گاز می گیرند باید بلافاصله کشته و مغز آنها برای تشخیص هاری آزمایش شود اگر حیوانی که ظاهراً رفتاری عادی دارد و یا یک حیوان با ارزش باغ وحش انسان را گاز گرفت می توان آن شخص را تحت درمان پیشگیری کننده بعد از گازگرفتگی قرار داد و حیوان را معدوم نکرده و برای ۳ تا ۱۲ هفته در قرنطینه تحت نظارت قرار داد .
۴) سرحیوان مرده ای را که مشکوک به ابتلا به هاری است باید فوراً بدون دستکاری به همراه یخ بسته بندی کرد ( نباید منجمد شود ) و برای تشخیص با روش ایمنوفلورسنت آنتی بادی و در صورت امکان انجام این آزمایش برای جستجوی اجسام نگری و سپس تزریق به موش آزمایشگاهی ، به آزمایشگاه ارسال داشت .
۵) سگ و گربه واکسینه نشده که به وسیله حیوان مسلم هار گزیده شده اند باید بلافاصله معدوم شود و در صورتی که حیوان کشتنی نباشد برای ۶ ماه در محلهای خاص و تأیید شده تحت نظر دامپزشک در قرنطینه نگهداری شده و ۳۰ روز قبل از آزاد شدن واکسینه گردد . در صورتی که این حیوان قبلاً واکسینه شده است باید دوباره او را واکسینه کرده و حداقل برای ۴۵ روز با بستن قلاده حرکتش را محدود کرد .
۶) کسانی که به شدت در خطر ابتلا به بیماری هستند ؛ دامپزشکان ، کارکنان سازمانهای محیط وحش و پارکهای طبیعی در مناطقی که بیماری حیوانی به صورت بومی یا همه گیر شایع است ، کارکنان قرنطینه های سگ ، کارکنان آزمایشگاهها عملیات صحرایی که در برنامه های هاری کار می کنند و مسافرینی که در مناطقی بومی توقف طولانی دارند ؛ باید واکسینه گردند .
این واکسن ها را می توان در ۳ نوبت و هر نوبت یک سانتی مترمکعب درون عضله در روزهای صفر ،۲۱ تا ۲۸ تزریق کرد .
اگر خطر ابتلا به بیماری برای افراد واکسینه هنوز وجود داشته باشد می توان هر دو سال یکبار یک واکسن یادآور تزریق نمود و یا سرم افراد با روش خنثی سازی مورد آزمایش قرار گرفته و در صورت کاهش عیار پادتن واکسن یادآور تزریق می شود . اگر کسانی که به مناطق اندمیک هاری سفر می کنند واکسن داخل جلدی گرفته باشند باید حداقل ۳۰ روز بعد از آخرین نوبت تزریق واکسن به مسافرت بروند .
۷) پیشگیری از ابتلا به بیماری هاری بعد از گاز گرفتن حیوان ( پیشگیری یا درمان بعد از گزش ):
الف - درمان محل گاز : مؤثرترین وسیله شستن فوری محل های گاز یا خراش حیوان با آب و صابون و یا مواد پاک کننده دیگر و سپس شستشوی آنها با آب خالص است . زخمها را ، مگر در مواقعی که حفظ زیبایی و همبستگی بافت ضرورت داشته باشد ، نباید بخیه کرد . در صورتی که بخیه کردن ضروری باشد باید بخیه شل که مانع خروج ترشح خون و ترشحات از داخل زخمها نگردد ، بعد از تزریق سرم حاوی ایمنوگلوبولین اختصاصی هاری به داخل زخم ،زده شود.
ب - پیشگیری با ایمنوگلوبین اختصاصی هاری : پیشگیری ایمنوگلوبولینی از هاری در انسان گاز گرفته شده با استفاده هر چه زودتر از تزریق ایمنوگلوبولین انسانی هاری ( HRIG ) بعد از گزش به منظور خنثی کردن ویروس در محل زخم و سپس تزریق واکسن هاری در نقطه دیگری ، به منظور ایجاد مصونیت فعال ، صورت می گیرد .
ج - ایجاد ایمنی فعال با واکسیناسیون : واکسیناسیون با تزریق ۱ سانتی متر مکعب از واکسن ، که ترجیح داده می شود با واکسن دیپلوئید انسان ( یا میمون ) باشد ، در عضله دلتوئید در ۵ نوبت انجام می شود اولین تزریق هر چه زودتر بعد از گزش صورت می گیرد ( اولین تزریق واکسن همزمان با تزریق ایمنوگلوبولین نخواهد بود ) نوبت های بعدی روزهای ۳، ۷ ، ۱۴۵، ۲۸تا ۳۵ بعد از تزریق اول زده می شود .
د - دستور کار عمومی برای پیشگیری از بیماری در شرایط مختلف به شرح زیر است : اگر حیوان بدون آنکه تحریک شده حمله و یا گاز گرفته و فرار کرده و هاری نزد آن نوع حیوان در منطقه شایع است باید برنامه تزریق سرم ایمنوگلوبین ایمن و واکسیناسیون اجرا شود . گاز حیوان گوشتخوار وحشی و خفاشها تا وقتی آزمایشگاه عدم ابتلای آنها را به هاری تأیید نکرده است به عنوان گازگرفتگی هاری محسوب می شود . اگر حیوان فرار نکرده و در دسترس است ممکن است او را بلافاصله کشت ( با اجازه صاحب حیوان و مقامات بهداشتی محل و مغزش را برای تصمیم گیری در مورد درمان شخص گاز گرفته شده آزمایش کرد . تصمیم برای تجویز سرم و واکسن ، بلافاصله بعد از آنکه شخص به وسیله سگ یا گربه گاز گرفته شده و یا در مدتی که حیوان تحت نظر است ، باید بر مبنای رفتار حیوان ، وجود هاری در منطقه و چگونگی زخمهای وارد شده به بدن اتخاذ شود .
هـ ) بالاخره درمان شخص گاز گرفته شده باید شامل نکات زیر باشد .
· بلافاصله زخم را تمیز کرده و شستشو نمایید . ( کمکهای اولیه )
· شستشو و نظافت زخم را زیر نظارت پزشک کامل کنید .
· استفاده از ایمنوگلوبولین اختصاصی هاری و واکسیناسیون را طبق دستور کار داده شده اجرا کنید .
· در صورت نیاز ، درمان عفونتهای باکتریایی و تزریق واکسن کزاز را انجام دهید .
· زخمها را مگر آنکه اجتناب ناپذیر باشد ، بخیه نزده و نبندید .
کنترل بیماران ، تماسها و محیط :
۱) گزارش به مقامهای بهداشتی محل
۲ ) جداسازی بیمار : در تمام دت طول بیماری جداکردن بیمار از نظر جلوگیری از انتشار ترشحات تنفسی ضروری است .
۳) گندزدایی همزمان : بزاق و اشیایی که به آن آلوده شده اند گندزدایی می گردند . گرچه تا کنون انتقال ویروس هاری از بیماران به کسانی که از او پرستاری می کنند گزارش نشده است ولی باید احتمال خطر انتقال از طریق بزاق آلوده را به آنها گوشزد کرده و توصیه نمود که به هنگام کار کردن با بیماران از دستکش های لاستیکی ، روپوشهای محافظ و وسایلی که در مقابله سرفه مستقیم بیمار به صورتشان آنها را محافظت می کند ، استفاده کنند .
۴) قرنطینه ندارد .
۵ ) مصون سازی تماسها : تماسهایی که زخم باز دارند و یا مخاطهای آنها در معرض بزاق بیمار قرار گرفته است باید تحت درمان ضد هاری قرار گیرند .
۶ ) تحقیق از تماسها و منبع عفونت : حیوان هار و سایر افراد و حیواناتی که به وسیله او گاز گرفته شده اند را باید جستجو کرد .
۷ ) درمان احتصاصی : بیمار مبتلا به هاری را باید تحت مراقبتهای مخصوص پزشکی قرار داد .
راهنمای پیشگیری از هاری برای هارگزیدگان:
توصیه های زیر تنها یک راهنمایی است . در اجرای انها باید نوع حیوان گاز گیرنده ، چگونگی زخم و یا نقاطی از بدن که در معرض ابتلا قرار گرفته ، وضعیت واکسیناسیون حیوان گاز گیرنده و وجود بیماری در منطقه ، در نظر گرفته شود در صورت بروز مشکل باید با مسئولین بهداشت مشورت شود .
نوع حیوان | وضعیت حیوان به هنگام حمله | پیشگیری توصیه شده بعد از تماس با حیوان |
سگ ، گربه ، راسو ، موش خرما | حیوان سالم و برای ۱۰ روز تحت نظر بوده است | کسانی که در تماس با حیوان بوده اند نیازی به پیشگیری نداشته مگر اینکه حیوان نشانه های بالینی هاری را بروز دهد . * |
اسکونک ، راکون ، روباه و بیشتر گوشتخواران دیگر ، خفاش | حیوان هار و یا مشکوک به هاری است . وضعیت حیوان معلوم نیست ( مثلاً فرار کرده ) . در چنین شرایطی باید حیوان را هار فرض نمود مگر انهایی که مشکوک به هاری هستند در آزمایش منفی باشند | بلافاصله باید برنامه ایمن سازی بیمار را شروع کرده ،با مسئولین محلی بهداشت مشورت نموده و تزریقات واکسن را فوراً شروع نمود . |
دامها اهلی ، موشها ، انواع خرگوشها ، موشهای بزرگ صحرایی و سایر حیوانات پستاندار | هر یک مورد گاز گرفتگی را باید به طور جداگانه بررسی و تصمیم گیری کرد . | با مسئولین بهداشتی محل باید مشاوره نمود . گاز راسو، هامستر ، خوکچه هندی ، حوندگان نوع جربیل ، موشهای مختلف و خرگوش اغلب نیازی به اقدامات پیشگیری بعد از گزش ندارد . |
* در ۱۰ روزی که حیوان تحت نظر قرار دارد باید به مجرد مشاهده نشانه ای از هاری در حیوان تزریقات لازم را برای پیشگیری بعد از گزش شروع کرد . اگر حیوان نشانه بیماری را بروز داد باید بلافاصله او را کشته و مورد آزمایش قرار داد .
منبع: http://www2.irib.ir/health/
تب مالت یا بروسلوز ( BROSELLOSIS )
تب مالت یا بروسلوز از بیماریهای واگیردار مشترک بین انسان و دام می باشد که معمولاً از حیوان به انسان منتقل شده و بیماری از انسان به انسان قابل سرایت نمی باشد .
اقدامات پیشگیری برای کنترل این بیماری به دو شاخه اقدامات مربوط به انسانها امور مربوط به حیوانات (دام ) تقسیم می شود این بیماری نخستین بار در قرن 18 به وسیله دانشمند انگلیسی به نام بروس شناسایی و چون چند دسته میکروب باعث و عامل این بیماری می باشند به نام گروه میکروبهای بروسلا نامگذاری شدند و چون نخستین تحقیقات بیماری روی گروهی از سربازان در جزیره مالت صورت گرفته بود به نام تب مالت مشهور گردید.
مهمترین بروسلاهای عامل بیماری عبارتند از :
1-نوع گاوی
2-نوع گوسفند و بز
3- نوع خوک
4- نوع سگ
که هر چهار نوع قابل سرایت به انسان می باشد .
برسی تب مالت در حیوان :
بروسلاها معمولاً در گاو و گوسفند موجب سقط جنین و چون جنین سقط شده شدیداً آلوده می باشد بایستی آن را حتماً در گودال عمیقی دفن و روی آن را با آهک بپوشانیم تا از انتشار آلودگی جلوگیری نموده و گاو یا گوسفند مادر را که مبتلاست به کشتارگاه بفرستیم _چون میکروب تب مالت در 70 تا 75 درجه حرارت از بین می رود . گوشت پخته دام بیمار باعث انتقال بیماری نخواهد شد )
معمولاً چون میکروب بروسلا به محض ورود به بدن حیوان وارد اولین غده لنفاوی شده و از آن طریق به کبد و طحال و کلیه رفته و نهایتاً تمامی خونابه های بدن (خون – شیر 0 ادرار – منی ) را آلوده می کند آن دسته از مردم که به طور مستقیم با دام سرو کار دارند بایستی در مواقع تماس با حیوانات از دستکش استفاده نمایند (زیرا امکان ورود بروسلا از طریق خراش های پوستی بدن وجود دارد و هنگام تمیز کردن محل زندگی حیوانات راههای تنفسی را با دستمال پاکیزه بسته و پس از اتمام کار لباسها را تعویض و دست و صورت را با آب و صابون به طور کامل بشویند.
در مورد افرادی که به نحوی با فراورده های دامی در تماس بوده و از آنها استفاده می کنند برای پیشگیری از خطرات احتمالی رعایت نکات ذیل الزامی است .
1-خودداری از مصرف شیر خام و نجوشیده یا غیر پاستوریزه (چنانچه امکان پاستوریزه کردن شیر جود نداشته باشد ،جوشانیدن شیر در حرارت 60 درجه به مدت 10 دقیقه ضروریست )
2-خودداری از مصرف خامه محلی (غیر پاستوریزه )یا سایر خوردنیهای خامه ای مثل بستنی ،نان و کیک خامه ای
3-خودداری از مصرف پنیر تازه محلی مگر اینکه پنیر مدت چهل روز در آب نمک خارج از یخچال یا پانزده روز داخل یخچال نگهداری شده باشد .
4-خودداری از مصرف ماستی که تازه مایه زده شده و شیر آن را نجوشانیده اند (با گذشت حداقل 24 ساعت از مایه زدن به دلیل اسیدی شدن محیط ماست عامل بیماری از بین رفته و مصرف آن اشکالی ندارد.)
بررسی تب مالت در انسان :
شروع بیماری مبهم نامشخص به همراه خستگی ف عرق فراوان ، بی اشتهایی ، سردرد و تب که به تدریج ظاهر شده و معمولاً به تب مواج معروف است (میزان تب در صبح کم و در هنگام عصر بالا رفته و در شب زیاد می شود و ممکن است با لرز همراه است )معمولاً در ابتدای بیماری این علائم با سرماخوردگی اشتباه شده و بیمار پس از مدتی ظاهراً بهبود
می یابد ولی بیماری به تدریج ریشه دوانیده و میکروب در بدن استقرار یافته و وارد مفاصل می شود در این مرحله درد مفاصل (زانو ، کمر .. ) شروع می گردد گاه ممکن است باعث ورم بیضه در مردها و ورم تخمدانها در زنان نیز بشود که در صورت عدم درمان مناسب در این مرحله ممکن است منجر به دیسک بین مهره ای ، فلج ، مننژیت ، عوارض شنایی و .. بشود عارضه مه دیگر بیماری تب مالت اثرات روانی بیماری است که اهمیت ویژه ای را داراست .
راههای انتقال بیماری :
1- از طریق گوارش (خوردن و آشامیدن )
2- از طریق دستگاه تنفسی
3- از طریق آزمایشگاه (کارکنان آزمایشگاه )
تشخیص :
علاوه بر علائم نامبرده فوق تشخیص قطعی تب مالت توسط آزمایشگاه انجام می شود .
درمان :
معمولاً در درمان هر بیماری سه عامل اساسی دخالت دارند که اگر به طور درست و دقیق انجام شوند می توان به درمان امیدوار بود که عبارتند از
1-تشخیص درست 2- تجویز داروی مناسب 3- رعایت زمان درمان
در مورد تب مالت پس از تشخیص از طریق علائم و آزمایشگاه بایستی دارو زمان صحیح و درست را نیز به کار ببندیم .
منبع : http://www.ivo-nkh.ir/news/show_detail.asp?id=2507
مشمشه Glanders
یکی از بیماریهای باکتریائی مسری خطرناک است که اغلب سبب ابتلاء تک سمیها میگردد؛ بیماری بشدت کشنده بوده و از اهمیت بالائی در جمعیتهای اسب برخوردار است . انسان نیز در زمره جانداران حساس به این عامل عفونی است که معمولاً بیماری منجر به مرگ می شود . این بیماری از جمله بیماریهای مهم مشترک بین انسان و دام میباشد. 
عامل بیماری :
عا مل بیماری باکتری گرم منفی غیر متحرک فاقد کپسول و غیر هاگزا بنام پزودومناس مالئی ( Pseudomonas mallei ) است که بعضاً در مراجع جدید به نام بورخولدریا مالئی ( Burkholderia mallei ) نیز نامیده شده است .
اپیدمیولوژی :
پزودومناس مالئی یک انگل اجباری بوده که بسهولت توسط نور ؛ حرارت و ضد عفونی کننده های معمولی از بین میرود و بنظر نمیرسد در یک محیط آلوده بیش از شش هفته باقی بماند . اسبها ؛ قاطرها و الاغها از گونه های معمول در گیر میباشند . بیماری در اسب بیشتر بسمت شکل مزمن پیشرفت مینماید در صورتیکه قاطرها و الاغها بیشتر بشکل حاد بیماری مبتلا میشوند . حیواناتی که از تغذیه بدی برخوردارند ویا در محیط نامطلوب نگهداری می شوند از حساسیت بیشتری برخوردارند . انسان نیز در زمره جانداران حساس به این عامل عفونی است که معمولاً بیماری منجر به مرگ می شود . حیوانات آلوده و یا حاملینی که در ظاهر سالم بوده واز بیماری جان سالم بدر برده اند عمده ترین منابع عفونت بشمار می آیند . نحوه انتشار آلودگی بدان صورت است که آسیبها وضایعات ریوی (آبسه مانند ) پاره شده و عامل بیماری بدرون برونشیولها راه یافته وباعث عفونی شدن مجاری تنفسی فوقانی میگردد که در نتیجه سبب دفع ارگانیسم از بینی ودهان خواهد شد . انتشار بیماری اغلب از طریق بلع مواد غذائی آلوده با منشا ذکر شده اتفاق می افتد که در این زمینه آبشخورهای مشترک ( آلوده ) نقش بسزائی خواهند داشت . تماس مستقیم پوست با پوست آلوده و وسایل تیمار ( مانند غشو ) اگر چه می تواند خطر آفرین باشد لیکن بندرت ایجاد بیماری پیشرونده مینماید . همچنین انتشار بیماری از طریق استنشاقی نیز میتواند اتفاق بیافتد اما این شکل آلودگی احتمالاً تحت شرایط طبیعی نادر می باشد .
مشمشه هم اکنون از کشورهائی همانند آمریکای شمالی ریشه کن شده است اما مناطقی از جهان منجمله آسیای صغیر ؛ آسیا و آفریقا همچنان آلوده می باشند .
از آنجا که اخیراً پرورش و نگهداری اسب بویژه بصورت متراکم در حال رشد می باشد و جابجائی دامها در این شرایط بیش از گذشته و به مقاصد مختلف صورت می پذیرد ؛ بروز و شیوع بیماری مشمشه در این جمعیتها دور از انتظار نمی باشد . در تحت چنین شرایطی میزان مرگ ومیر بسیار بالا خواهد رفت و در تعداد کمی از حیوانات که بظاهر بهبود می یابند ( حاملین ) بیماری ابقاء می یابد . بندرت ممکن است حیوانات بطور کامل بهبود یابند . گوشتخوارانی همانند شیر ممکن است با خوردن گوشت آلوده به بیماری مبتلا شوند . همچنین آلودگی در گوسفند و بز نیز دیده شده است .
با وجودیکه انسانها به بیماری خیلی حساس نیستند اما از طریق جراحات پوستی ممکن است به بیماری ؛ بشکل گرانولوماتوز و پیمی مبتلا شوند . مرگ ومیر موردی از میزان بالائی برخوردار است .
بطور کلی اسبدارها که در ارتباط مستقیم و تنگاتنگ با اسبها می باشند و بویژه دامپزشکانی که بدون دقت عمل لازمه اقدام به کالبد گشائی حیوانات آلوده مینمایند در معرض خطر قرار دارند .
پاتوژنز :
هجوم و حمله جرم اغلب از طریق دیواره روده اتفاق افتاده و در نتیجه آن یا بصورت سپتی سمی ( شکل حاد بیماری ) و یا بصورت باکتریمی ( شکل مزمن بیماری ) اتفاق می افتد . عامل بیماری همواره در ریه موضعی شده اما پوست ومخاط بینی نیز در زمره مواضع معمول قرار دارند . سایر احشاء نیز ممکن است محل تشکیل ندولهای تیپیک گردند . علائمی که در مرحله پایانی بیماری دیده میشود ؛ عمدتاً مربوط به برونکو پنومونیا بوده ومرگ در موارد تیپیک بیماری بسبب آنوکسی آنوکسیا پیش می آید .
یافته های با لینی :
در شکل حاد بیماری : تب بالا ؛ سرفه ؛ ریزش بینی همراه با انتشار سریع زخمهائی روی مخاط بینی و همچنین ندولهائی بر روی پوست قسمت تحتانی دستها و یا شکم بروز می نماید . مرگ در اثر سپتی سمی ظرف چند روز اتفاق می افتد .
در شکل مزمن بیماری : در این حالت از بیماری علائم بستگی به محلهائی قابل پیش بینی که ضایعات در آنها شکل گرفته اند خواهد داشت . هنگامیکه موضعی شدن اصلی در ریه اتفاق بیافتد سرفه مزمن ؛ تنفس دردناک و خونریزیهای مکرر از بینی اتفاق خواهد افتاد . اشکال مزمن پوستی و بینی معمولاً با هم اتفاق می افتند . ضایعات مربوط به بینی بر روی قسمتهای تحتانی دیواره میانی و قسمت غضروفی میانی ؛ شکل میگیرند . ضایعات ذکر شده در ابتدا بصورت ندولهائی باقطر 1 سانتیمتر بوده که بتدریج زخمی شده و ممکن است بیکدیگر متصل شوند . در مراحل اولیه ترشحات بینی بصورت سروزی بوده که ممکن است یک طرفی باشد وبعداً بصورت چرکی و نهایتاً بصورت خون آلود تظاهر یابد که بطور معمول این وضعیت بینی ؛ توام با بزرگ شدن غدد لنفاوی زیر فکی خواهد بود . شکل پوستی بیماری ( سراجه یا FARCY ) با ظهور ندولهای زیر جلدی ( بقطر 2-1 سانتیمتر) که سریعاً زخمی شده و واجد ترشحات چرکی برنگ عسل تیره ( قهوه ای ) خواهد شد تشخیص داده میشود . در بعضی موارد ضایعات ؛ عمقی تر بوده و ترشح از طریق فیستولهای ایجاد شده خارج می شود . عروق لنفی بصورت فیبروزی ؛ قطور و شعاعی ؛ از ضایعات خارج شده و با همدیگر ارتباط می یابند . عقده های لنفاوی زه کشی کننده ناحیه ؛ در گیر شده و ممکن است ترشحات خارجی داشته باشند . محلی که میتوان برای ضایعات پوستی پیش بینی کرد قسمت میانی مفصل خرگوشی است اما این گونه ضایعات در هر قسمت از بدن میتواند ایجاد شود .
حیوانات در گیر با فرم مزمن بیماری معمولاً تا چندین ماه بیمار بوده و مکرراً بهبودی رانشان میدهند اما عاقبت یااز پادر آمده ویا با یک بهبود ظاهری بعنوان موارد مخفی باقی می مانند .
یافته های کالبد گشائی :
اگرچه هر گونه کالبد گشائی لاشه دام مبتلا به مشمشه بواسطه خطرات احتمالی ممنوع میباشد لیکن علا ئم بیماری در کالبد گشائی بقرارزیر میباشد :
در شکل حاد بیماری خونریزیهای پتشی متعددی در تمام اندام مشاهده می گردد که توام با برونکو پنمونی نزله ای شدید و بزرگی عقده های لنفاوی برونشیال می باشد .
در شکل مزمن بطور معمول ضایعات در ریه ها بشکل ندولهای ارزنی همانند آنچه در سل ارزنی دیده میشود در تمامی بافت ریه پخش و پراکنده می باشند . ضایعات و زخمها روی مجاری تنفسی فوقانی خصوصاً مخاط بینی وجود داشته و باوسعت کمتری در مخاط لارنکس ؛ نای و برونشیها دیده می شود .
ممکن است ندولها و زخمها در پوست ودر زیر پوست ( بصورت نسبتاً وسیعی ) وجود داشته باشد .
عقده های لنفاوی که مسئول زه کشی محل در گیر هستند معمولاً حاوی کانونهای چرکی و عروق لنفی دارای ضایعات مشابه هستند . کانونهای نکروتیک هم چنین ممکن است در دیگر اعضاء داخلی نیز وجود داشته باشند . پزودو مناس مالئی و گاهی اوقات اکتینو مایسس پیوژنز ؛ از بافتهای آلوده جدا شده اند .
تشخیص :
قطعی ترین راه تشخیص هر بیماری جدا سازی عامل بیماری میباشد . در شکل حاد بیماری مشمشه جداسازی پزودو مناس مالئی از بافتهای آلوده چندان مشکل نمی باشد . این باکتری از رشد نسبتاً آهسته و خوبی بر روی اکثر محیطهای کشت آزمایشگاهی بر خور دار است که میتوان سرعت رشد آن را با افزودن گلیسرول و خون دفیبرینه اسب به محیط افزایش داد . در صورت استفاده از محیط کشت بلاد آگار بعد از دو روز کلنی هائی بشکل مدور ؛ کوچک و برنگ قهوه ای خاکستری ایجاد خواهد شد . پزودومناس مالئی ؛ باکتری گرم منفی ؛ فاقد حرکت و از نظر فعالیتهای بیو شیمیائی بسیار ضعیف میباشد که همین ویژگیها آن را از پزودومناس پزودومالئی عامل ملیوئیدوز تفریق مینماید . جداسازی جرم از مواردی که درگیر شکلهای مزمن و مخفی مشمشه میباشند بسادگی میسر نبوده و در چنین حالاتی میبایست از تستهائی همانند تستهای آلرژیک بمنظور تشخیص بهره جست .
مهمترین و اصلی ترین روش تشخیص بیماری ؛ تست آلرژیک ؛ با تزریق بین جلدی در پلک پائین با مایه مالئین میباشد . تست ذکر شده از حساسیت و ویژگی نسبتاً بالائی برخوردار است . مایه مالئین مورد استفاده ؛ از پادگنی که از کشت باکتری مشمشه در محیط بویون گلیسرینه بدست می آید اخذ می گردد که تزریق درحیوان سالم بی ضرر بوده ولی در حیوانات آلوده ( راکتور ) سبب تورم و ترشح چرک از گوشه چشم میگردد .
مقدار مصرف آن 1/0 میلی لیتر بوده که از محلول رقیق شده آن با آب فنیکه پنج در هزار که در این حالت بنام مالئین فنیکه گفته میشود استفاده میگردد .
بمنظور انجام تست بعد از مقید کردن تک سمی بطریق لواشه زدن لب بالا و یا گوش با یک دست پلک پائین را در بین انگشتان شصت و سبابه ثابت نموده و مشابه تزریق بین جلدی توبرکولین تزریق انجام خواهد گرفت .
توجه : باید توصیه گردد متعاقب تزریق مالئین از هر گونه تمرینهای آموزشی استرس زا جداً خودداری گردد .
زمان قرائت 48 ساعت پس از تزریق میباشد هرچند در مواردی ممکن است واکنش مثبت حتی در کمتر از 48 ساعت مشاهده گردد .
تست و قرائت باید در روز و و در مجاور نور کافی و هوای روشن انجام گیرد و زمان قرائت از 48 ساعت تجاوز ننماید .
تست به جز در مواقع اضطراری در فضای سرپوشیده انجام گرفته و دام تا زمان قرائت تحت آن شرایط نگهداری گردد .
کنترل :
متاسفانه این بیماری واکسن و روش پیشگیری از طریق ایمن سازی ندارد و اهم روشهای کنترل بیماری عبارتند از :
رعایت شرایط قرنطینه ای کامل و پیشگیری از هر گونه تردد دام . منظور از دام ؛ دامی است که وضعیت آن از نظر سلامتی دقیقاً مشخص نمی باشد . شایان ذکر است که هم اکنون تمامی اسبهائی که توسط کارشناسان سازمان دامپزشکی کشور مورد تست مالئین قرار گرفته اند واجد برگه گواهی سلامت مدت دار می باشند که در آن وضعیت سلامتی دام کاملاً مشخص شده است .
انجام تست مالئین بصورت مداوم بفاصله هر 3 هفته تا هنگامی که جمعیت مورد نظر در 3 تست متوالی هیچگونه موردی از راکسیون مثبت ویا مشکوک نداشته باشد .
جداسازی و اعدام هرچه سریعتر دامهای رآکتور که بدین منظوراقدامات بهداشتی زیر باید متعاقب تشخیص دام رآکتور انجام گیرد :
1-وسایل انفرادی و تیمار دام مبتلا بطورکلی سوزانده و معدوم شود .
2-جایگاه اسب با مواد ضد عفونی کننده ( مناسبترین ضد عفونی کننده سود سوز آور می باشد ) پس از سوزاندن و دفن بهداشتی فضولات و کود ؛ گند زدائی شده و حد اقل بمدت 6 هفته مورد استفاده قرار نگیرد .
3-معدوم نمودن اسب آلوده با توجه به خطرات احتمالی ؛ به گونه ای انجام پذیرد که تماس با دام به حداقل ممکن برسد .
4-محل دفن لاشه بایستی قبل از معدوم نمودن دام آلوده آماده شده باشد ؛ این محل باید بدوراز کانال آب ؛ چشمه ؛ قنات وسایر مسیرهای عمومی باشد
کیست هیداتیک Hidatid Cyst
کیست هیداتیک از واژه لاتین هیداتیس به معنی یک قطره آب است و در ایران در بین انسانها به صورت شایع وجود دارد.
عامل این بیماری کرم سستود از جنس اکینوکوکوس گرانولوزوس است که کوچکترین کرم نواری شکل با اهمیت از نظر پزشکی است.
این بیماری در واقع بیماری حیوانات است و میزبانان اصلی آن گوشتخواران بویژه سگ سانان هستند اما انگل در سایر حیوانات اهلی و وحشی از جمله گاو، گوسفند، روباه، خوک و شتر نیز دیده می شود.
چرخه زندگی این انگل بین سگ سانان و گیاهخواران تکمیل می شود.
کرم بالغ در رودة کوچک گوشتخواران زندگی می کند و تخم های خود را از طریق مدفوع به محیط بیرون می رساند.
تخم های دفع شده در مدفوع سگ بلافاصله برای دام و انسان آلوده کننده است.
گوسفند، گاو و بز نیز به هنگام چریدن تخم های اکینوکوک را همراه علوفه آلوده وارد دستگاه گوارش خود می کنند و تخم ها پس از ورود به دستگاه گوارش میزبان باز شده و جنین قلابدار به درون بافت روده مهاجرت نموده و از طریق لامینا پروپریا و به وسیله دسترسی به عروق کوچک یا مجاری لنفاوی، به کبد می رسند.
تعدادی از آنها در کبد می مانند و تعدادی به ریه می رسند، تعداد کمتری نیز به سایر ارگانها مانند کلیه، طحال، عضلات و مغز حمل می شوند در این مرحله انگل پس از استقرار در بافت شروع به رشد و نمو کرده و طی چند ماه کیست های هیداتیک را در اندازه های مختلف ایجاد می کنند و در میزبان نهایی (سگ سانان) نیز متعاقب تغذیه از احشاء آلوده به این کیست به حالت بالغ انگل مبتلا می شوند.
تخم انگل در مقابل سرما و یخ زدگی مقاومت بالا دارد و ممکن است بیش از یک سال در سرما زنده بماند اما در مقابل نور خورشید ظرف چند ساعت قابلیت اتصال به سلول های میزبان را از دست می دهد.
راه سرایت این بیماری به انسان از طریق خوردن آب و یا سبزیجات آلوده به تخم اکینوکوکوس گرانولوس صورت می گیرد و بدین وسیله تخم وارد دستگاه گوارش انسان می شود. آلودگی کودکان نیز در تماس با سگ های آلوده به تخم انگل و یا بازی در زمین هی آلوده به مدفوع سگ های ولگرد ایجاد می شود.
کیست هیداتیک در انسان به آرامی رشد می کند و برای تکوین خود به چندین سال زمان نیاز دارد.
نکته حائز اهمیت بی علامتی این بیماری در اغلب موارد است و در بسیاری از موارد در جریان کالبد شکافی و یا به طور اتفاقی در جریان عکسبرداریها تشخیص داده می شود.
علائم این بیماری بستگی به محل استقرار کیست (کبد، ریه، مغز، استخوان) ، بزرگی کیست و موقعیت کیست دارد. به عنوان مثال در مغز و چشم سریعاً ایجاد علامت می کند در حالیکه در کبد سالها طول می کشد تا ایجاد علامت نماید.
در حال حاضر جراحی کیست های هیداتیک در انسان تنها راه اساسی معالجه بیماری است که می توان از طریق آموزش بهداشت، جلوگیری از کشتار دام به روش غیر بهداشتی، کنترل تعداد سگهای ولگرد، درمان مستمر سگهای گله، جلوگیری از ورود سگهای ولگرد به زمینهای کشاورزی و آموزش همگانی مردم به پیشگیری و کنترل این بیماری پرداخت.
توکسوپلاسموز ( toxoplasmosis)
توکسوپلاسموز یک بیماری انگلی مشترک بین انسان و حیوان است که معمولاً از راه خوردن غذاها و آب آلوده به تخم انگل توکسوپلاسما که در مدفوع گربه های آلوده وجود دارد یا با خوردن گوشت آلوده به نوع بافتی انگل به انسان انتقال می یابد . گربه های مبتلا میلیونها تخم انگل را درمحیط می پراکنند و این تخمها تا چندین ماه بیماریزا هستند . 
به همین خاطر تماس با خاکهای آلوده و خوردن سبزیجات و میوه های انگل زدایی و ضدعفونی نشده از مهترین راههای انتقال است . دامها نیز با خوردن این تخمهای انگل ، مبتلا به نوع بافتی انگل می شوند و خوردن گوشت آلوده آنها نیز برای انسان بیماریزاست .
بنابراین در انتخاب گوشت مصرفی و پختن کامل آن باید دقت کرد .این عفونت اگر در دوران بارداری خانمها رخ دهد خطرات زیادی برای جنین دارد و موجب اختلال تکاملی او و آسیب به اعضای حیاتی وی خواهد شد . آسیب چشمی جنین می تواند در آینده موجب نابینایی فرد گردد.
همه گیری شناسی:
انگل تقریبا به تمامی حیوانات خونگرم عادت کرده است.
هیچ گونه تفاوت ایمنی شناختی بین سویه ها نشان داده نشده است اما در شدت انها تفاوت وجود دارد.
شواهد نشان می دهد که انتقال انسان به انسان در این بیماری محدود است.
عفونتهای اتفاقی ازمایشگاهی غیر معمول نیست.
عفونت از راه دهان بینی و تلقیح زیر جلدی اتفاق می افتد.
کیست ها معمولا در گوشت قرمز وجود دارند ( در گوشت خوک وگوسفند بیشتر از گوشت گاو است) پختن گوشت عامل بیماری را از بین می برد اما باید به افراد زیر توجه کرد:
الف) مصرف کنندگان گوشت خام یا نیمه پخته (معمولا مرکز گوشتهایی که به مصرف تهیه کباب می رسد نیمه پخته است)
ب) کسانی که با گوشتهای الوده سرو کار دارند.
7. اووسیست مقاوم در مدفوع گربه تشکیل می شود(بین تماس با گربه و حضور پادتن در انسان ارتباط وجود دارد).
توکسوپلاسموز در انسان :
عفونتی معمول است اما ایجاد بیماری با نشانه های درمانگاهی ناد ر است.
در اکثر کشورها تا60 درصد بالغان با عفونت مواجه می شوند.
تظاهرات درمانگاهی :
عفونتهای مادر زادی
الف) معمولا به صورت عفونت اولیه وجود دارد.
ب) سویه حاد عامل ان است.
پ) به نظر میرسد که هرچه زمان ایجاد عفونت در هنگام حاملگی زودتر باشد بیماری شدیدتر است (به علت ضعیف بودن ایمنی در جنین)
ت) هر قسمتی از دستگاه اعصاب مرکزی ممکن است در گیر شود اما شایع ترین نوع بیماری ضایعات شبکیه در یک یا هر دو چشم است.
ث) صدمه به مغز یا طناب نخاعی ممکن است سبب ایجاد صرع یا عقب افتادگی ذهنی یا آب اوردگی مغز شود.
ج) ممکن است در نتیجه بازگرد عفونت تاخیری ( relapsing infection) رحمی ایجاد می شود.
ایجاد سقطهای مکرر:
به علت مقاومت ایمنی ناقص نسبت به حضور انگل در عضله رحم .
لنفاد نوپاتی
الف) مهم ترین عامل ایجاد لنفاد نوپاتی پس از تب غده ای ( glandular fever) است.
ب) ممکن است یک یا چند گره لنفاوی الوده شوند.
ضایعات سایر اندام ها:
برای مثال التهب عضله قلب ( myocarditis)
دقت کنید که همراهی عوامل سرکوب کننده ایمنی با این عفونت بسیار خطرناک است.
توکسوپلاسموز در حیوانات اهلی
گربه:
عفونت بدون نشانه در گربه شایع است به همین دلیل این حیوان نقش مهمی در همه گیری شناسی بیماری ایفا می کند. به طور کلی توکسوپلاسموز با نشانه های درمانگاهی در بچه گربه ها اتفاق می افتد.
نشانه ها:
بی اشتهایی
خواب الودگی
تب
تنگی نفس
مرگ یا بیماری بازگرد همراه با کم خونی، تب نوبه ای ، درگیری دستگاه اعصاب مرکزی و احتمالا سقط
کالبد گشایی :
ضایعات گرهکی (nodular ) نکروتیک در ریه ها دیده میشود. عفونتهای اولیه بدون نشانه نیز معمول است.
تذکر: دفع اووسیست های مقاوم در مدفوع ممکن است در گربه ها اتفاق بیفتد. به نظر می اید که با توکسو کاراکتی نیز مرتبط باشد.
سگ:
معمولا در سگ توکسوپلاسموز بدون نشانه درمانگاهی ایجاد می شود.و فقط نشانه های خفیف و گذرا دارد.عدم بلوغ و همراه شدن با بیماری دیستمپر حساسیت نسبت به بیماری را افزایش دهد.
عفونت با نشانه های درمانگاهی اغلب در توله سگ ها اتفاق می افتد. درسگ تعداد راکتورهای مثبت سرمی زیاد است .
دیستمپر:
الف) مقاومت را کاهش می دهد.
ب) عفونتهای تاخیری را مجددا فعال می سازد.
ضایعات:
الف) اغلب در دستگاه اعصاب مرکزی دیده می شود.
ب) در ریه ها نیز دیده می شود.
گوسفند :
الف) توکسوپلاسموز یکی از علل مهم و معمول سقط جنین است.
ب) گاهی نشانه های عصبی ایجاد می کند.
دستورات پیشگیری از سقط در گوسفند بر اساس این موارد است:
عفونت در اواسط حاملگی باعث مرگ جنین وسقط می شود.
عفونت در اواخر ابستنی معمولا سبب مرگ جنین نمی شود اما جنین را الوده میسازد.
میش هایی که قبلا مبتلا شده اند در مقابل عفونت مجدد در حاملگی های بعدی مقاومند.
ابتلای به عفونت قبل از جفت گیری از پیشروی و ایجاد عفونت در خلال ابستنی جلوگیری می کند.
بره هایی که در هنگام زایمان الوده شده اند هنگامی که ابستن می شوند در مقابل عفونت مجدد مقاومت می کنند.
از عفونت متقاطع می توان برای کنترل بیماری استفاده کرد.
خوک :
سقط جنین و مرده زایی ایجاد می کند.
تنگی نفس و کاهش وزن در خوکچه های جوان به دنبال عفونت های مادر زادی یا پس از زایمان بروز می کند.
گاو" فقط شواهد سرم شناسی وجود دارد.
اسب :
فقط شواهد سرم شناسی وجود دارد
طیور :
ممکن است سبب ایجاد کوری و نشانه های عصبی همراه با درگیری فراگیر بافتی شود.
تشخیص ازمایشگاهی :
الف) سرم شناسی : ازمایشگاه رنگ سابین فلدمن بر روی :1)نمونه های گرفته شده 2)
ارگانیسم های زنده دارای حدت و عامل سرم (Serum Factor)
انسان ازمایش ثبوت مکمل نیز همراه با سایر روش ها به کار میرود.
جداسازی انگل با تزریق به موش
ازمایش اسیب شناسی بافتی
روش پادتن فلورسنت
پیشگیری و کنترل :
خانم های باردار باید از بازی و تماس با بچه گربه ها پرهیز کنند و در صورت انجام چنین کاری از دستکش استفاده کنند.
خانم های باردار باید پس از دستمالی کردن گوشت خام دستهای خود را بشویند.
انجماد ممکن است کیست ها در گوشت از بین ببرد اما پختن کامل گوشت توصیه می شود.
خانم های باردار باید از تماس با میش های در حال زایمان خودداری کنند.
کارکنان ازمایشگاه باید شرایط ایمنی ازمایشگاهی را به دقت به کار بندند.
باید از الودگی سبزی ها و علوفه با مدفوع گربه جلوگیری کرد.
